Quý phi Đại Đường Độc Cô quý phi (Đường Đại Tông)

Độc sủng không lập Hậu

Năm Bảo Ứng nguyên niên (762), sau khi Đường Túc Tông Lý Hanh giá băng, Thái tử Lý Dự đăng cơ trở thành Hoàng đế Đại Đường, tức Đường Đại Tông. Cùng năm đó, con trai bà là Diên Khánh quận vương Lý Huýnh được cải phong làm Hàn vương (韩王). Lúc này thời cuộc chưa định, Độc Cô thị vẫn chỉ là [Hậu cung; 後宮] - không rõ danh phận, chưa chính thức sách phong.

Năm Đại Lịch thứ 3 (768), tháng 2, ngày Canh Tý, Đại Tông chính thức sách phong Hậu cung Độc Cô thị làm Phi, vị Chính nhất phẩm Quý phi[7], địa vị cao nhất tại thời điểm đó trong hậu cung do Đại Tông không sách lập ai làm Hoàng hậu[8]. Mặc dù là sủng phi, thế nhưng Độc Cô Quý phi không được Đại Tông chủ ý lập Hoàng hậu, triều đại của Đại Tông trải dài hơn 10 năm trời vĩnh viễn để trống ngôi vị này. Về vấn đề này, sử gia hiện đại Bá Dương suy đoán Đại Tông không lập Hoàng hậu do lo lắng cho vị trí Hoàng thái tử của con trưởng là Đường Đức Tông Lý Quát, con trai duy nhất do Thẩm phu nhân sinh ra[9]. Bởi vì nếu Độc Cô phi là Hoàng hậu, Lý Huýnh sẽ là Đích tử - có chính danh hơn là Lý Quát dù thực tế triều Đường có truyền thống chọn con trưởng kế vị. Có tin đồn rằng, hoạn quan Lưu Trung Dực (劉忠翼) được Đại Tông tin dùng, từng cố gắng thuyết phục Đại Tông lập Độc Cô Quý phi làm Hoàng hậu, lập Hàn vương Huýnh làm Thái tử nhưng thất bại[10]. Không rõ việc Lưu Trung Dực kiến nghị việc này, là cá nhân của ông hay là do Độc Cô phi ngầm sắp xếp mà thành, nhưng cuối cùng thì Đường Đại Tông vẫn gạt đi.

Đường Đại Tông đối đãi dòng họ Độc Cô thị khá hậu hĩnh, truy phong thụy hiệu cao quý cho cha bà, Độc Cô Dĩnh; ban thưởng cao cho chú bà, Thái Thường thiếu khanh Độc Cô Trác (獨孤卓) làm Thiếu phủ giám, anh bà là Độc Cô Lương Tá làm Thái tử trung doãn[11]. Nhưng bù lại, Đại Tông không có vẻ gì là cho Độc Cô thị ân sủng ngang hàng Hoàng hậu, như Đường Huyền Tông đã gia ân cho Võ Huệ phi lẫn Dương Quý phi khi trước.

Qua đời truy tặng

Năm Đại Lịch thứ 10 (775), ngày 6 tháng 10 (tức ngày 3 tháng 11 dương lịch), Quý phi Độc Cô thị qua đời, không rõ bao nhiêu tuổi. Vài ngày sau, Đại Tông truy phong thụy hiệu cho bà là Trinh Ý hoàng hậu (貞懿皇后). Trong lịch sử Đại Đường, không phải mẹ ruột của Hoàng đế kế vị, hoặc chưa từng là Hoàng hậu nhưng vẫn được truy tặng thụy hiệu Hoàng hậu, chỉ có Võ Huệ phi cùng Quý phi Độc Cô thị mà thôi.

Đau buồn cho sự ra đi của bà, Đại Tông không nỡ vội đem hạ táng, mà tạm lưu giữ quan tài của bà trong cung ở Tây điện thuộc Nội cung. Đến năm Đại Lịch thứ 13 (778), ngày 19 tháng 9, Đường Đại Tông mới chính thức an táng Trinh Ý hoàng hậu Độc Cô thị vào Trang Lăng (莊陵). Hoa Dương công chúa, trước đó được an táng tại vị trí khá ẩm thấp, sau đó cũng được an táng gần cạnh mẹ mình. Đại Tông lệnh cho Thường Cổn (常袞) soạn văn tế thương tiếc hai người[12][11].

Nội dung tế văn:

「維大曆十年,歲在辛卯,十月辛酉朔。六日丙寅,貴妃獨孤氏薨。粵明日,追諡曰貞懿皇后,殯于內殿之西階。十三年十月癸酉,乃命門下侍郎、同平章事常袞持節冊命。以其月二十五日丁酉,遷座于莊陵,禮也。素紗列位,黼奕周庭,輅升玉綴,軒珠欞。皇帝悼鸞掖以追懷,感麟跡而增慟,備百禮以殷遣,命六宮而哀送。宗祝薦告,司儀降收,爰詔侍臣,紀垂鴻休。其辭曰:『祚祉悠久,寵靈誕受,元魏戚籓,周、隋帝后。五侯迭興,七貴居右,肇啟皇運,光膺文母。纘女是因,以綱大倫,生知陰教,育我蒸人。瑞雲呈彩,瑤星降神,聰明睿智,婉麗貞仁。惟昔天監,搜求才淑,龍德在田,葛覃于穀。周薑胥宇,漢後推轂,王業惟艱,嬪風已穆。繼文傳聖,嗣徽克令,不曜其光,乃終有慶。祗奉園寢,肅恭靈命,越在哀煢,聿追孝敬。文織絲組,硃綠玄黃,上供祭服,以祀明堂。法度有節,不待珩璜,篇訓之制,自盈縑緗。敘我邦族,風於天下,始於憂勤,協成王化。慈厚諸女,寵臨下嫁,登進賢才,勞謙日夜。服繒示儉,脫簪申誡,訪問後言,宴遊夙退。內加群娣,動有矜誨;外睦諸親,泣辭封拜。闕翟有日,親蠶俟時,忽歸清漢,言復方祗。萬乘悼懷,群臣慕思,玉衣追慶,金鈿同儀。

嗚呼哀哉!去昭陽兮窅然,乘雲駕兮何在?人代宛兮如舊,炎涼倏兮已改。翠葆森以成列,素旗儼而相待。言從玉兆之貞,永牴瑤華之彩。別長秋之西苑,過望春兮南登,招帝子於北渚,從母后於東陵。下土清兮動金翠,外無像兮中有馮,合簫挽以攢咽,結雲雨之淒凝。吾君感於幽期,俯層亭而望思,慘嬪媛以延踔,極容衛以盡時。搖巾袂兮遠訣,隔軒檻兮群悲,不復見兮回禦輦,傷如何兮軫睿慈。下蘭皋兮背芷陽,旌悠悠兮野蒼蒼,帶白花兮掩淚,衣玄帉兮斷腸。當盛明兮共樂,忽幽處兮獨傷,去故廷兮日遠,即新宮兮夜長。襚無文繡之飾,器無珠貝之藏,蓋自我之立制,刑有國之大方。

嗚呼哀哉!見送往之空歸,歎終焉之如此,方士神兮是與非,甘泉畫兮疑復似。遺音在於玉瑱,陳跡留于金所,獻萬壽兮無期,存《二南》之餘美。』」

.

Duy Đại Lịch thập niên, tuế tại Tân Mão, Thập nguyệt Tân Dậu sóc. Lục nhật Bính Dần, Quý phi Độc Cô thị hoăng. Việt minh nhật, truy thụy viết Trinh Ý hoàng hậu, tấn vu Nội điện chi Tây giai. Thập tam niên, Thập nguyệt Quý Dậu, nãi mệnh Môn hạ Thị lang, Đồng bình chương sự Thường Cổn trì tiết sách mệnh. Dĩ kỳ nguyệt nhị thập ngũ nhật Đinh Dậu, thiên tọa vu Trang lăng, lễ dã. Tố sa liệt vị, phủ dịch chu đình, lộ thăng ngọc chuế, hiên  châu linh. Hoàng đế điệu loan dịch dĩ truy hoài, cảm lân tích nhi tăng đỗng, bị bách lễ dĩ ân khiển, mệnh lục cung nhi ai tống. Tông chúc tiến cáo, tư nghi hàng thu, viên chiếu thị thần, kỷ thùy hồng hưu. Kỳ từ viết:

『 Tộ chỉ du cửu, sủng linh đản thụ, nguyên ngụy thích 籓, chu, tùy đế hậu. Ngũ hầu điệt hưng, thất quý cư hữu, triệu khải hoàng vận, quang ưng văn mẫu. Toản nữ thị nhân, dĩ cương đại luân, sinh tri âm giáo, dục ngã chưng nhân. Thụy vân trình thải, dao tinh hàng thần, thông minh duệ trí, uyển lệ trinh nhân. Duy tích thiên giam, sưu cầu tài thục, long đức tại điền, cát đàm vu cốc. Chu khương tư vũ, hán hậu thôi cốc, vương nghiệp duy gian, tần phong dĩ mục. Kế văn truyện thánh, tự huy khắc lệnh, bất diệu kỳ quang, nãi chung hữu khánh. Chi phụng viên tẩm, túc cung linh mệnh, việt tại ai quỳnh, duật truy hiếu kính. Văn chức ti tổ, chu lục huyền hoàng, thượng cung tế phục, dĩ tự minh đường. Pháp độ hữu tiết, bất đãi hành hoàng, thiên huấn chi chế, tự doanh kiêm tương. Tự ngã bang tộc, phong vu thiên hạ, thủy vu ưu cần, hiệp thành vương hóa. Từ hậu chư nữ, sủng lâm hạ giá, đăng tiến hiền tài, lao khiêm nhật dạ. Phục tăng kỳ kiệm, thoát trâm thân giới, phóng vấn hậu ngôn, yến du túc thối. Nội gia quần đệ, động hữu căng hối; ngoại mục chư thân, khấp từ phong bái. Khuyết địch hữu nhật, thân tàm sĩ thời, hốt quy thanh hán, ngôn phục phương chi. Vạn thừa điệu hoài, quần thần mộ tư, ngọc y truy khánh, kim điền đồng nghi.

Ô hô ai tai! Khứ chiêu dương hề yểu nhiên, thừa vân giá hề hà tại? Nhân đại uyển hề như cựu, viêm lương thúc hề dĩ cải. Thúy bảo sâm dĩ thành liệt, tố kỳ nghiễm nhi tương đãi. Ngôn tòng ngọc triệu chi trinh, vĩnh để dao hoa chi thải. Biệt trường thu chi tây uyển, quá vọng xuân hề nam đăng, chiêu đế tử vu bắc chử, tòng mẫu hậu vu đông lăng. Hạ thổ thanh hề động kim thúy, ngoại vô tượng hề trung hữu phùng, hợp tiêu vãn dĩ toàn yết, kết vân vũ chi thê ngưng. Ngô quân cảm vu u kỳ, phủ tằng đình nhi vọng tư, thảm tần viện dĩ duyên trác, cực dung vệ dĩ tẫn thời. Diêu cân mệ hề viễn quyết, cách hiên hạm hề quần bi, bất phục kiến hề hồi ngự liễn, thương như hà hề chẩn duệ từ. Hạ lan cao hề bối chỉ dương, tinh du du hề dã thương thương, đái bạch hoa hề yểm lệ, y huyền 帉 hề đoạn tràng. Đương thịnh minh hề cộng nhạc, hốt u xử hề độc thương, khứ cố đình hề nhật viễn, tức tân cung hề dạ trường. Tùy vô văn tú chi sức, khí vô châu bối chi tàng, cái tự ngã chi lập chế, hình hữu quốc chi đại phương.

Ô hô ai tai! Kiến tống vãng chi không quy, thán chung yên chi như thử, phương sĩ thần hề thị dữ phi, cam tuyền họa hề nghi phục tự. Di âm tại vu ngọc thiến, trần tích lưu vu kim sở, hiến vạn thọ hề vô kỳ, tồn 《Nhị Nam》 chi dư mỹ. 』

— Sách văn tặng Trinh Ý hoàng hậu Độc Cô thị